روایتی کهن از پیشینه شب یلدا در قزوین/ از آویختن شال به باجی خانه تا فرستادن خنچه به خانه نوعروس
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۶۶۲۴۷
به گزارش خبرگزاری فارس از قزوین، مردم ایران از دوران باستان بر اساس باورهای خود زمستان را به دو چله بزرگ و کوچک تقسیم نموده و آخرین شب پاییز را که شب چله نام دارد با برگزاری جشن سپری می کردند.
هر یک از اقوام ایرانی برای جشن «شب چله یا یلدا» آداب و رسوم مختص به خود را دارند گرچه برخی از این رسوم بین تمام اقوام ایرانی مشترک است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مردم قزوین نیز مانند سایر اقوام ایرانی از دیرباز آداب و رسوم ویژه ای برای جشن یلدا داشته اند و دارند.
به عقیده مادربزرگ های قزوینی اگر در شب چله، ننه سرما گریه کند، باران می بارد و اگر پنبه های لحاف او بیرون بریزد، برف می آید و اگر گردنبندش پاره شود، شاهد بارش تگرگ خواهیم بود.
محمد حسن سلیمانی تاریخ پژوه قزوینی در گفت وگو با خبرنگار فارس در خصوص آیین ها و رسوم شب یلدا در این استان توضیحاتی ارائه کرد که در ادامه می خوانید.
در مورد فلسفه برگزاری جشن شب یلدا توضیح دهید؟
اساسا شب یلدا یک آیین مربوط به دوران باستان است. از آن هنگام که انسان از غارها بیرون آمد و کنار رودها یکجانشینی را در پیش گرفت و معیشت انسان از شکار به کشاورزی و دامپروری تغییر یافت، سعی کرد با آسمان ارتباط داشته و ستارگان را بشناسد و تغییرات اقلیمی را پیش بینی کند.
ایرانیان باستان دو فصل بهار و زمستان را داشتند که فصل بهار از اول فروردین شروع شده و تا آبان ادامه داشت و فصل زمستان از آبان تا پایان اسفند بود.
رهاورد این تقسیم فصول این بود که ایرانی ها اوج زمستان را به دو قسمت چله بزرگ و کوچک تقسیم می کردند که چله بزرگ از نخستین روز دی تا دهم بهمن و چله کوچک نیز از یازدهم تا پایان بهمن ماه بود.
براساس این باور، همواره ایرانیان معتقد بودند که چله بزرگ و کوچک دو برادر هستند.
شب چله در فرهنگ ایرانی نه فقط از آن جهت که بلندترین شب سال است بلکه از این جهت که نوید دهنده انقلاب فصول و سرآغاز زایش دوباره خورشید بود، اهمیت زیادی داشت.
از دیدگاه ایرانیان باستان فردای شب چله با طلوع خورشید روزها بلندتر می شد و تابش نور ایزدی افزایش می یافت و بلندترین شب سال را شب زایش مهر یا خورشید می نامیدند. چون این شب برای آنها عزیز بود، آتش روشن کرده و جشن بزرگی برگزار می کردند.
در قزوین نیز مانند همه اقوام ایرانی شب چله با سنت ها و آیین هایی همراه بوده و هست. سنت هایی که برخی از آنها با گذر زمان به بوته فراموشی سپرده شده و برخی دیگر هم همچنان پویا و برقرار است.
از قدیم الایام مردم قزوین جشن شب یلدا را به چه صورت برگزار می کنند؟
قزوینی ها این آیین را با رفتن به خانه بزرگترها به جا می آورند گرچه دو سه سالی بود که به دلیل شیوع بیماری کرونا شرایط دورهم جمع شدن فراهم نبود اما از سال گذشته به اجرای آیین های کهن برگشتیم.
به باور مردم قزوین صرف هندوانه و میوه های مختلف خشک و تر سرخ رنگ از جمله انار و خرما همراه با خوراکی های دیگر مانند آجیل زمستانه و انگور آوینگی شگون داشته و زمستان پربرکتی را نوید می داده است.
همچنین در باور قزوینی ها خوردن هندوانه در زمستان باعث قوت تن و جان در تابستان می شد و مزاج انسان را از عطش و خستگی دور می کرد.
قزوینی ها برای وعده شام شب چله چه رسمی داشته و دارند؟
معمولا در شب چله مردم قزوین از قدیم رسم دارند در وعده شام غذاهایی چون هویج پلو، شیرین پلو و سبزی پلو با ماهی دودی را سر سفره بیاورند و با خوردن این غذاها بلندترین شب سال را به نخستین صبح زمستان گره بزنند.
در قدیم مردم برخی از مناطق و محلات قزوین که باغدار بودند، شب یلدا کله پاچه گوسفند بار می گذاشتند اما بعد از خوردن شام، استخوان های آن را بیرون نمی ریختند بلکه نگه می داشتند تا در فصل بهار و پاییز در جالیز خود بریزند.
برخی نیز استخوان های کله پاچه را می سوزاندند و خاکستر آن را در جالیز می ریختند تا محصولات آن ها دچار شته نشود.
پختن آش شیر برنج و خوردن آن با شیره انگور یکی دیگر از رسوم قزوینی ها در شب چله به شمار می رود و از قدیم معتقد بودند که خوردن این غذا در شب چله خاصیت زیادی دارد.
کدام یک از رسوم شاخص قزوینی ها در شب چله همچنان پابرجاست و اجرا می شود؟
از رسوم دیگر مردم قزوین در شب چله که همچنان به قوت خود باقی مانده است، فرستادن خنچه چله به خانه نوعروس است گرچه این رسم در سایر نقاط ایران نیز وجود دارد اما این رسم در قزوین شکوه و آیین خاصی دارد.
در قدیم قزوینی ها در چند نوبت به خانه نوعروس خنچه می فرستادند اما در شب چله این موضوع اهمیت ویژه ای برای قزوینی ها دارد که الان هم با تشریفات خاصی انجام می شود.
در قدیم مادر و خواهران داماد هفت رقم میوه خشک و آجیل چهار مغز شور و شیرین، انجیر، انگور، انار، شیرینی و کله قند را در خنچه های بسیار زیبا می آراستند و همراه با کادویی مانند پارچه یا لباس یا طلا برای نوعروس می فرستادند. در قدیم طبق کشان این هدایا را به خانه نوعروس می بردند.
هر اندازه خانواده داماد وضعیت مالی بهتری داشت، تعداد طبق ها بیشتر بود اما افرادی که وضع مالی متوسط یا پایین تر داشتند این هدایا را در یک مجمع یا سینی بزرگ قرار داده و به خانواده نوعروس تحویل می دادند.
در مورد رسم شال انداختن که از رسوم مختص مردم قزوین در شب چله است، توضیح دهید.
شال انداختن یکی از رسوم قدیمی مختص مردم قزوین در شب چله به شمار می رود، براساس آن پسر جوانی که از دختری خوشش می آمد برای بیان علاقه خود در شب چله شال کمر خود را باز کرده و از پشت بام خانه دختر که به آن درجی سران یا باجی خانه می گفتند، آویزان می نمود اگر خانواده دختر تمایل به این ازدواج داشتند به آن شال هدیه ای مانند جوراب می بستند.
مهمترین هدفی که برپایی جشن یلدا دنبال می کند چیست؟
همه این رسم و رسوم که در فرهنگ ما نهادینه شده است یک فرصت برای افزایش ارتباط میان افراد با محوریت بزرگان خانواده می باشد.
شب یلدا فقط یک دورهمی خانوادگی نیست بلکه در این شب باید گوشی ها را کنار گذاشت و در کنار خانواده و با خانواده بود تا با افزایش محبت ها، شکاف های ارتباطی که در این سال های اخیر عمیق تر شده است را کاهش داد و به سمت اهمیت دادن به نهاد خانواده به عنوان نخستین واحد اجتماعی و تعمیق روابط خارجی احساسی خانوادگی که امروز به عنوان یک خلأ در جامعه ایرانی مطرح است.
پیشنهاد شما برای برگزاری هرچه ساده تر و صمیمانه تر جشن یلدا در شرایط اقتصادی فعلی چیست؟
در گذشته مردم ما عموما اقلام چندانی برای جشن شب چله نداشتند مانند آنچه که در شب چله های دهه پنجاه می دیدیم. اساس این دورهمی ها در شب «چله بزرگ» خوردن و آشامیدن نیست و مهم نیست که در سفره و میز محفل خانوادگی ما چه چیزی گذاشته باشند بلکه مهم باهم بودن، در کنار هم بودن، تعمیق علایق، احساسات و عواطف درون خانوادگی و احترام گذاشتن به بزرگان خانواده و از درد هم با خبر شدن است.
گزارش از حدیثه امین زاد
پایان پیام/
منبع: فارس
کلیدواژه: وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی خانه نوعروس اقوام ایرانی مردم قزوین قزوینی ها شب چله چله بزرگ شب یلدا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۶۶۲۴۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دستگاه قضا با حل مشکلات مردم اعتماد عمومی را افزایش دهد
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین در دیدار رئیس کل جدید دادگستری استان گفت: با حل مشکلات مردم اعتماد عمومی را افزایش دهید. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، آیت‌الله عبدالکریم عابدینی در دیدار حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفوی‌نیا، رئیس کل جدید دادگستری استان قزوین که روز دوشنبه برگزار شد، اظهار کرد: خدای متعال در آیه 29 سوره مؤمنون می‌فرماید «وَقُلْ رَبِّ أَنْزِلْنِی مُنْزَلًا مُبَارَکًا وَأَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلِینَ»، یعنی (و بگو پروردگارا مرا در جایى پربرکت فرود آور که تو نیکترین مهماننوازانى)، ان‌شاءالله حضور شما در استان ما محقق این آیه باشد.
وی ادامه داد: ان‌شاءالله رفتار اهالی این منطقه با شما مصداق آیه 80 سوره اسراء باشد، خدای متعال در این آیه می‌فرماید «وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانًا نَصِیرًا»، یعنی (و بگو پروردگارا مرا در هر کارى به طرز درست داخل کن و به طرز درست خارج ساز و از جانب خود براى من تسلطى یارى بخش قرار ده)، ان‌شاءالله ورود شما به استان ما ذخیره آخرتتان شود و کاری برای دین خدا، تقویت ایمان مردم، اقامه نماز، عدل و همه خوبی‌ها انجام دهید، امیدواریم خدا شما را واسطه این قبیل مسائل قرار بدهد.
امام جمعه قزوین عنوان کرد: شناخت منطقه و جریانات حائز اهمیت است، البته خیلی جریانات ممکن است در این منطقه باشد و شما وقت شناخت آنها را نداشته باشید اما آن جریاناتی که برای حوزه قضا لازم است و در احکامی که صادر می‌کنید تأثیرگذار است را پیگیری کنید، شناخت این نوع جریانات مهم است، چون اگر ما جریان‌شناس نباشیم از همان ابتدا و به‌صورت ناخودآگاه ممکن است در مسیری قرار بگیریم که تا آخر هم متوجه نشویم این جریانات زاویه ما را عوض کرده و ما را در مسیری قرار داده‌اند که دیگر متوجه نشده‌ایم به کجا می‌رویم.
وی خاطرنشان کرد: آن‌هایی که در مسیر خدا و قیامت به شما کمک می‌کنند، دست این‌ها را باید بوسید، جریان‌شناسی دخیل در حوزه قضا جزو واجبات کار شماست، دیده شده کسانی که این جریان‌شناسی را نداشته‌اند و خود به خود در وادی‌هایی افتاده‌اند و حتی به آنها هشدار هم داده شده و توجه نکرده‌اند.
آیت‌الله عابدینی تأکید کرد: خدای متعال در آیه 67 سوره زخرف می‌فرماید «الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ»، یعنی (در آن روز یاران جز پرهیزگاران بعضیشان دشمن بعضى دیگرند)، خدای متعال به ما می‌گوید کسانی که اطرافتان هستند را ببینید دوستتان هستند یا خیر. شرط این دوستی از نظر قرآن تقواست.
امام جمعه قزوین تصریح کرد: باید ببینیم این آدم‌هایی که دوست ما هستند خدا و قیامت سرشان می‌شود یا خیر، اگر این طور باشد دوستان خوبی هستند، چون تقوا دارند اما اگر تقوا نداشته باشند شاید در دنیا خیلی به ما ابراز محبت کنند اما در قیامت به جان هم می‌افتیم و هر چه نگاه می‌کنی این‌ها برای ما وزر، وبال، تاریکی و تیرگی هستند. کدام آدم عاقلی می‌آید قیامتش را برای دوستی‌های حزبی، جناحی و قومی و قبیله‌ای دنیا خراب کند؟وی خاطرنشان کرد: آن‌هایی که در مسیر خدا و قیامت به شما کمک می‌کنند، دست این‌ها را باید بوسید، جریان‌شناسی دخیل در حوزه قضا جزو واجبات کار شماست، دیده شده کسانی که این جریان‌شناسی را نداشته‌اند و خود به خود در وادی‌هایی افتاده‌اند و حتی به آنها هشدار هم داده شده و توجه نکرده‌اند.
آیت‌الله عابدینی تأکید کرد: خدای متعال در آیه 67 سوره زخرف می‌فرماید «الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِینَ»، یعنی (در آن روز یاران جز پرهیزگاران بعضیشان دشمن بعضى دیگرند)، خدای متعال به ما می‌گوید کسانی که اطرافتان هستند را ببینید دوستتان هستند یا خیر. شرط این دوستی از نظر قرآن تقواست.
امام جمعه قزوین تصریح کرد: باید ببینیم این آدم‌هایی که دوست ما هستند خدا و قیامت سرشان می‌شود یا خیر، اگر این طور باشد دوستان خوبی هستند، چون تقوا دارند اما اگر تقوا نداشته باشند شاید در دنیا خیلی به ما ابراز محبت کنند اما در قیامت به جان هم می‌افتیم و هر چه نگاه می‌کنی این‌ها برای ما وزر، وبال، تاریکی و تیرگی هستند. کدام آدم عاقلی می‌آید قیامتش را برای دوستی‌های حزبی، جناحی و قومی و قبیله‌ای دنیا خراب کند؟
وی یادآور شد: آن کسی که از دین بر می‌گردد، خلاف دین عمل می‌کند، ربا می‌خورد، پارتی‌بازی می‌کند، دروغ می‌گوید، ذهن ما را نسبت به هم خراب می‌کند، این‌ها سفیهانی هستند که خدا در آیه 130 سوره بقره از آنها نام برده است، خدای متعال در این آیه می‌فرماید «وَمَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَلَقَدِ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا وَإِنَّهُ فِی الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ»، یعنی (و چه کسى جز آنکه به سبک مغزى گراید از آیین ابراهیم روى برمىتابد و ما او را در این دنیا برگزیدیم و البته در آخرت نیز از شایستگان خواهد بود).
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین اظهار کرد: خدای متعال در آیات 27 و 28 و 29 سوره فرقان می‌فرماید «وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا، یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا، لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِی وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا»، یعنی (روزى است که ستمکار دستهاى خود را مىگزد و مىگوید اى کاش با پیامبر راهى برمىگرفتم، اى واى کاش فلانى را دوست خود نگرفته بودم، او بود که مرا به گمراهى کشانید پس از آنکه قرآن به من رسیده بود و شیطان همواره فروگذارنده انسان است).
آیت‌الله عابدینی عنوان کرد: خدای متعال در این آیه می‌فرماید در قیامت ظالم و آن کسی که در دنیا بد عمل کرده، دستش را گاز می‌گیرد و می‌گوید ای کاش من با پیغمبر (ص)، امیرالمؤمنین (ع)، ائمه اطهار (ع) و جانشین امام زمانم هماهنگ می‌شدم، ای کاش فلانی که نفاق، دروغ، حیله و دو رویی را در زندگی من آورد، به زندگی‌ام راه پیدا نمی‌کرد، او مرا از ذکر و قرآن دور کرد، شیطان همین است، شیطان آدم را خوار و رسوا می‌کند و تا عزت و آبروی آدم را نگیرد دست برنمی‌دارد.
وی بیان کرد: ما اگر ببینیم کسی آمده برای اعمال منویات رهبر حکیم انقلاب و برای عدالت، عزت و اقتدار اسلام تلاش می‌کند، هر کسی که باشد دستش را می‌بوسیم و با همه وجود در خدمتش هستیم.
نماینده ولی فقیه در استان قزوین با تأکید بر اینکه با حل مشکلات مردم اعتماد عمومی را افزایش دهید، خاطرنشان کرد: مردم پایه اصلی و اساسی انقلاب هستند، هر کس بیاید کاری کند که دل مردم شاد شود، مشکلات مردم را حل کند و باعث افزایش اعتماد عمومی شود، دستش را می‌بوسیم و با همه وجود در خدمت او خواهیم بود.
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین تأکید کرد: خدای متعال در آیه 201 سوره اعراف می‌فرماید «إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ»، یعنی (مسلماً کسانی که نسبت به گناهان، معاصی و آلودگی‌های ظاهری و باطنی تقوا ورزیده‌اند، هرگاه وسوسه‌هایی از سوی شیطان به آنان رسد خدا و قیامت را یاد کنند، پس بی‌درنگ بینا شوند و از دام وسوسه‌هایش نجات یابند).
وی بیان کرد: ما اگر ببینیم کسی آمده برای اعمال منویات رهبر حکیم انقلاب و برای عدالت، عزت و اقتدار اسلام تلاش می‌کند، هر کسی که باشد دستش را می‌بوسیم و با همه وجود در خدمتش هستیم.
نماینده ولی فقیه در استان قزوین با تأکید بر اینکه با حل مشکلات مردم اعتماد عمومی را افزایش دهید، خاطرنشان کرد: مردم پایه اصلی و اساسی انقلاب هستند، هر کس بیاید کاری کند که دل مردم شاد شود، مشکلات مردم را حل کند و باعث افزایش اعتماد عمومی شود، دستش را می‌بوسیم و با همه وجود در خدمت او خواهیم بود.
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین تأکید کرد: خدای متعال در آیه 201 سوره اعراف می‌فرماید «إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ»، یعنی (مسلماً کسانی که نسبت به گناهان، معاصی و آلودگی‌های ظاهری و باطنی تقوا ورزیده‌اند، هرگاه وسوسه‌هایی از سوی شیطان به آنان رسد خدا و قیامت را یاد کنند، پس بی‌درنگ بینا شوند و از دام وسوسه‌هایش نجات یابند).
وی تصریح کرد: خدای متعال در این آیه می‌فرماید فقط اهل تقوا شیطان‌شناس هستند و وقتی شیطان می‌خواهد در آنها نفوذ کند سریع متوجه شده و بینا می‌شوند و شیطان نمی‌تواند از هیچ دری در این‌ها نفوذ کند، اگر هم تقوا نباشد شیطان در افراد جولان می‌دهد.
آیت‌الله عابدینی یادآور شد: خدای متعال در آیات قرآن کریم آدم‌ها را دو دسته می‌کند، در آیه 30 سوره فصلت می‌فرماید کسانی که فقط حواسشان به خداست و تحت هیچ شرایطی از راه خدا دور نشده و پای کار خدا ایستاده‌اند، ملائکه در جان این‌ها نازل می‌شوند و به آنها می‌گویند نترسید و محزون نباشید، بهشت بر شما بشارت باد؛ چقدر ما به این آیه محتاجیم و اگر این آیات نباشد زندگی مرده است.
امام جمعه قزوین اظهار کرد: در آیات 221 و 222 سوره شعراء نیز خداوند می‌فرماید شیاطین جنی و انسی در دل گنهکاران و دروغگویان نمی‌آیند؛ آن کسانی که لقمه حلال و حرام برایشان فرقی ندارد شیاطین انسی هستند، لقمه حرام جاده ورود شیطان به آن آدم را آسفالت می‌کند، یک لقمه حرام، یک رشوه، یک خلاف، یک ناحق، همه این‌ها راه را برای ورود شیطان به درون ما هموار می‌کند.
وی عنوان کرد: بنابراین دل‌های ما هم می‌تواند محل نزول فرشتگان باشد و هم می‌تواند محل نزول شیاطین باشد، شیاطین جن و انس دارند، بندگان خوب خدا، بوی فرشتگان را می‌دهند، آدم اگر سالم باشد، خدا این بندگان خوب را می‌فرستد و می‌گوید این بنده مرا دریابید، بعد می‌بینید در یک بزنگاه که شما می‌خواهید یک تصمیمی را بگیرید، این آدم خوب سر راه شما قرار می‌گیرد و می‌گوید این کار را نکن، در نهایت هم شما می‌فهمید اگر این کار را انجام می‌دادید چقدر آبروریزی به بار می‌آمد، یعنی خدا لطفش را این طور به آدم نشان می‌دهد.
نماینده ولی‌فقیه در استان قزوین بیان کرد: همه ما باید دست همدیگر را بگیریم برای تحقق آن منویاتی که امام خمینی (ره) و شهدا داشتند و رهبر حکیم انقلاب دارند و دنیا هم به وجود ایشان افتخار می‌کند، ان‌شاءالله بتوانیم دل رهبر فرزانه انقلاب و دل امام زمان (عج) را شاد کنیم.
انتهای پیام/
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است